De veranderende waardering voor kunst en cultuur is niet nieuw. Een meervoudige waarde van kunst en cultuur wordt meer en meer gezien en omarmd. Kunst heeft daarin niet alleen een op zichzelf staande artistieke eigenwaarde, maar ook een sociale waarde. Een derde waarde die daaraan kan worden toegevoegd is de economische waarde: de betekenis van kunst en cultuur voor het vestigingsklimaat in de regio, de concurrentiekracht en werkgelegenheid binnen een gebied. Deze drie waarden beschreef Hans Mommaas al in 2012 in zijn essay ‘De waarde van cultuur: naar een nieuw cultureel zelfbewustzijn in Brabant’.
De drie waarden van kunst en cultuur zijn niet op zichzelf staand, maar verhouden zich tot elkaar. Vaak versterken ze elkaar, soms zijn ze met elkaar in gevecht. Vooral de makers van kunst staan vaak midden in dit ‘gevecht’. Zij zien het maatschappelijk doel ten koste gaan van hun artistieke kwaliteit. Aan de andere kant zien we steeds meer voorbeelden van initiatieven op het gebied van kunst en cultuur waarin die sociale waarden centraal staan. Deze initiatieven zijn gericht op het verbeteren van de leefomgeving in een buurt of wijk, het vergroten van de sociale cohesie, tegengaan van eenzaamheid, het bevorderen van diversiteit etc.
Alleen al in Tilburg zien we mooie voorbeelden van community art, zoals het theaterproject van Factorium met de voetbalvrouwen van Tilburg Noord, het beeldende project Stuyvesantplein van urban artist Joep van Gassel (zie foto) of het muziekproject Sibelius aan de voordeur van Eelt Theatercollectief.
Door de sociale waarden van kunst en cultuur centraal te zetten, draagt kunst bij aan het versterken van sociale veerkracht van mensen.
Dat kunst en cultuur iets kan bijdragen aan sociaal-maatschappelijke opgaven zien we ook terug in de meest recente meting van de monitor Sociale Veerkracht. In dit onderzoek is, naast de herhaalmeting van de monitor, op zoek gegaan naar indicatoren die het meest verklarend zijn voor de sociale veerkracht van Brabanders. En wat blijkt? Factoren die het meest invloed hebben op sociale veerkracht van mensen zijn onder andere geluk, sociaal contact, cohesie in de buurt, vertrouwen en binding met de buurt. Dit zijn natuurlijk bij uitstek factoren die beïnvloed worden door kunst en cultuur. Met andere woorden: Door de sociale waarden van kunst en cultuur centraal te zetten, draagt kunst bij aan het versterken van sociale veerkracht van mensen.
Je ziet: ook al bevinden we ons in totaal verschillende sectoren (sociaal domein, culturele sector, zorg), je raakt elkaar en beïnvloed elkaar sterk. Daarom vond ik het erg leuk toen het PON onlangs werd uitgenodigd om op de docenten dag van Fontys Hogeschool voor de Kunsten iets te vertellen over sociale veerkracht. Om zo de maatschappelijke context te schetsen waarbinnen community art-projecten zich afspelen.
Het lijkt mij belangrijk om deze verbinding te blijven zoeken en aan elkaar te laten zien waar we mee bezig zijn. De woorden die in het sociale domein gebruikt worden zijn vaak heel anders dan die in de culturele sector, maar toch zeggen we stiekem allemaal hetzelfde.
Het PON & Telos. Onderzoekt, analyseert, duidt en verbindt