Hoe kunnen gemeenschapshuizen hun maatschappelijke functie verbreden en hoe kan het lokaal eigenaarschap van het dorp of de wijk bij het gemeenschapshuis worden versterkt? Hoe kunnen gemeenschapshuizen dé centrale plek in het dorp of de wijk gaan vormen, waar het sociale leven zich afspeelt en mensen elkaar kunnen ontmoeten? Een plek waar jong en oud terecht kan voor cultuur en ontspanning, waar informatie te verkrijgen is en mensen een leven lang kunnen leren en zich kunnen ontwikkelen. Oftewel het huis van en voor alle inwoners, verenigingen, ondernemers en organisaties uit het dorp of de wijk.
Veel gemeenschapshuizen worstelen met hun toekomst. De maatschappij verandert, verenigingen en vrijwilligers vergrijzen en het is niet gemakkelijk de exploitatie elk jaar weer rond te krijgen. Om klaar te zijn voor de toekomst is het belangrijk dat gemeenschapshuizen meegaan in de maatschappelijke veranderingen die op hen afkomen.
Allereerst heeft het gemeenschapshuis een heldere en aansprekende visie nodig op die brede maatschappelijke rol. Het moet voor het gemeenschapshuis duidelijk zijn wat hun rol is en welke functies ze willen bieden. Wat voor gemeenschapshuis willen ze zijn? Ook het eigenaarschap komt hierbij om de hoek kijken: het betrekken van de lokale gemeenschap en deze medeverantwoordelijk maken is belangrijk voor de toekomst van het gemeenschapshuis. En dan tot slot, hoe krijgen de wensen voor de toekomst vorm?
De start: drie pilots
Om een werkwijze te ontwikkelen heeft Het PON & Telos in 2019 drie pilots opgezet. Hierin begeleidden we drie verschillende gemeenschapshuizen (in Sterksel, Schaijk en Lage Zwaluwe) in het proces om het eigenaarschap vanuit de gemeenschap te verbreden én te komen tot een gedragen visie. Dit mondde uit in een actieprogramma per gemeenschapshuis met hierin speerpunten en tips om de maatschappelijke rol van het gemeenschapshuis te versterken en uit te groeien tot een sociale onderneming.
Doorontwikkeling met gemeenschapshuizen in Oss
Nadat de actieplannen gereed waren, bleek dat de gemeenschapshuizen en ’t Heft (het platform voor gemeenschapshuizen in Brabant) behoefte hadden aan een vervolgstap: hoe ga je met de acties aan de slag en wat betekenen deze voor je exploitatie en bedrijfsplan? Het PON & Telos heeft vervolgens samen met de Koninklijke Nederlandse Heidemaatschappij (KNHM) een uitgebreid trainings- en begeleidingstraject voor gemeenschapshuizen ontwikkeld. Hierin heeft de KNHM aan de oorspronkelijke pilot van Het PON & Telos een onderdeel toegevoegd: het vertalen van het actieplan in een bedrijfs- en exploitatieplan. Dankzij bijdragen van VSBfonds, Provincie Noord-Brabant en de gemeente Oss hebben vijf gemeenschapshuizen in de gemeente Oss het gehele traject doorlopen. Zo hebben we aldoende onze aanpak doorontwikkeld en is een beproefde methode ontstaan, die ook in gemeenschapshuizen in andere gemeenten toegepast kan worden.
Publicatie
Het gemeenschapshuis 2.0
Download rapport
Brabantse dorpshuizen zoeken nieuwe rol nieuwe verbindingen en eigenaarschap (site VSB fonds)
Download rapport
Het PON & Telos. Onderzoekt, analyseert, duidt en verbindt