Zonder water, geen later. Naar een omslag in het (grond)waterbeheer in Noord-Brabant

Doorlooptijd:
augustus 2021 - september 2022
Opdrachtgever:
Breed Bestuurlijk Grondwateroverleg (provincie Noord-Brabant)

Droog, droger, droogst. De laatste jaren rijgen de droogterecords in ons ‘natte’ Nederland zich aaneen. Door klimaatverandering krijgen we te maken met steeds langere en extremere perioden van droogte. Met als gevolg: watertekorten, die funest zijn voor natuur, landbouw, scheepvaart en drinkwatervoorziening. Het is een groeiend probleem, zeker in het van nature droogtegevoelige Noord-Brabant. Om beter bestand te zijn tegen droogte is een fundamentele omslag nodig in het (grond)waterbeheer van de provincie: meer water vasthouden, minder water onttrekken en meer water infiltreren.

De afgelopen zeer droge zomers gaven een indruk van een provincie zonder blauw. Dat was geen aantrekkelijk beeld: stofwolken boven akkers, drooggevallen beken en zwartgeblakerde natuur na een heidebrand. Droogte en zoetwatertekorten grijpen diep in op het functioneren van onze economie, samenleving en natuur. Het besef dringt door dat met tijdelijke ad-hoc maatregelen, zoals het instellen van beregeningsverboden, het droogteprobleem niet of onvoldoende wordt opgelost. Willen we de effecten van droogte voor een langere periode ondervangen dan zijn structurele maatregelen nodig.

Het is tegen deze achtergrond dat de partners van het zogeheten Breed Bestuurlijk Grondwateroverleg in Noord-Brabant (BBG) het initiatief hebben genomen een onafhankelijke Adviescommissie Droogte in te stellen. Deze commissie onder leiding van oud-minister van Verkeer en Waterstaat Melanie Maas Geesteranus heeft de opdracht gekregen om een wenkend en werkend langtetermijn perspectief op de aanpak van droogte in de provincie te formuleren. Wat betekent toenemende droogte voor het Noord-Brabantse watersysteem en -gebruik? Wat is nodig om in de toekomst beter bestand te zijn tegen extremere perioden van droogte? En wat vraagt dat van de partners van het BBG?

Samen met Esplanada Advies heeft Het PON & Telos de Adviescommissie Droogte gedurende het gehele adviestraject inhoudelijk en procesmatig ondersteund: van het voorbereiden van commissievergaderingen tot het organiseren van expertsessies en veldbezoeken en het schrijven van het adviesrapport ‘Zonder water, geen later’. Daarin wordt door de Adviescommissie een (grond)waterrijker Noord-Brabant voorgesteld, waarin de grondwaterstanden structureel zijn verhoogd. Daardoor is de provincie in 2040 niet alleen beter in staat om in te spelen op de toenemende weersextremen maar wordt natuurherstel mogelijk en blijvend voorzien in het benodigd menselijk gebruik van (grond)water.

Om het geschetste perspectief te realiseren zal in de nabije toekomst meer water moeten worden vastgehouden, minder water moeten worden onttrokken en meer water moeten infiltreren in de bodem. Dat betekent dat de inrichting en het gebruik van het huidige watersysteem in Noord-Brabant, zowel bovengronds als ondergronds, aangepast moet worden. Met ruim 40.000 km aan watergangen voeren we het water in de natte wintermaanden te snel af naar zee, waardoor we met te weinig (grond)water het droogteseizoen ingaan. Daarnaast onttrekken we tijdens droge periodes (te) veel grondwater om in onze alsmaar groeiende waterbehoeften te voorzien, en wordt infiltratie van regenwater in de bodem door de hoeveelheid verhard oppervlak bemoeilijkt.

De voorgestelde ‘wederombouw’ van het watersysteem in Noord-Brabant staat niet op zichzelf, maar kan het beste in combinatie met andere grote opgaven plaatsvinden, zoals de landbouwtransitie en de woningbouwopgave. Om die koppeling de komende jaren te organiseren en vaart te maken met het besparen, bufferen en bijvullen van (grond)water, is een daadkrachtig bestuur en beheer nodig. Onder meer een in te stellen Droogtefonds en een aparte Droogteregisseur moeten er volgens de Adviescommissie voor zorgen dat de voorgestelde omslag in het (grond)waterbeheer wordt gemaakt.

‘Zonder water, geen later’ maakt ten slotte duidelijk dat droogte ons allemaal raakt: overheid, bedrijven, burgers en boeren. Niemand kan zich nog aan de droogteproblematiek ‘onttrekken’. We zullen in de nabije toekomst allemaal meer waterbewust moeten worden, en zorgvuldiger met het schaarse (grond)water moeten omgaan.

 

Samenwerking

We voerden dit project uit in samenwerking met

Publicatie

De resultaten en het advies zijn te lezen in de publicatie ‘Zonder water geen later’.

Download rapport
prof. dr. ir. Joks Janssen
Senior adviseur-onderzoeker
Meer informatie?
Neem contact op met Joks Janssen
j.janssen@hetpon-telos.nl 06 30 63 46 96