Sinds het Europese FARO-verdrag is ondertekend, is de vermaatschappelijking van erfgoed vastgelegd. Iedereen moet toegang tot erfgoed en haar bijbehorende verhalen hebben. Het bewaren en vertellen van deze verhalen kan niet zonder mensen. Veelal zijn dit vrijwilligers. Maar hoeveel precies, en wie zij zijn – dat is niet duidelijk? We onderzochten het via een inventarisatie onder erfgoedkoepelorganisaties en een vragenlijstonderzoek waar ruim 200 Zuid-Hollandse erfgoedinstellingen aan meegedaan hebben.
Veelheid aan betrokkenheid
Erfgoedvrijwilligers zijn bij veel diverse thema’s en activiteiten betrokken. We onderscheiden in het onderzoek drie niveaus van erfgoed:
- Soort erfgoed
- Soort organisatie
- Thema van het erfgoed.
Elk niveau bevat verschillende onderdelen. Zo gaat het soort erfgoed over materieel vs. immaterieel erfgoed. De soort organisatie gaat over musea, archieven en historische verenigingen. En de erfgoedthema’s omvatten inhoudelijke dimensies, zoals archeologie of religieus erfgoed. Per onderdeel hebben we een inschatting gemaakt van het gemiddeld aantal betrokken vrijwilligers en hoeveel uur zij werkzaam zijn. Zo krijgen we meer zicht op het vrijwilligersbestand in de Zuid-Hollandse erfgoedsector.
Weinig divers en inclusief vrijwilligersbestand, maar noodzakelijk voor openhouding
We zien dat de vrijwilligers die betrokken zijn bij de verschillende erfgoedorganisaties, voornamelijk vergrijsd, man en van Nederlandse afkomst zijn. Echter, deze vrijwilligers zijn cruciaal voor de openstelling, het beheer en het behoud van het erfgoed. Ruim de helft van de bevraagde organisaties geeft aan dat zij met vrijwilligers werken vanwege een financiële noodzaak. Vrijwilligers zelf werken vooral in erfgoed zodat zij erfgoed kunnen doorgeven aan volgende generaties, om een historisch verhaal te vertellen of te bewaren of om onderlinge sociale contacten te bevorderen.
Adviezen
In het onderzoek komen we tot verschillende adviezen om het in beeld krijgen van het erfgoedvrijwilligersbestand te versterken. Op hoofdlijnen bevelen we aan om:
- De data-organisatie van erfgoedkoepels te verbeteren en een database voor de sector te ontwikkelen;
- De definitievorming van erfgoed en erfgoedvrijwilligers als iteratief en doorlopend proces te zien;
- De overlap tussen de verschillende soorten erfgoed en de vrijwilligers die hierbij betrokken zijn in beeld te brengen;
- Het onderzoek te verbreden naar andere provincies en kwalitatief te verdiepen.
In onderstaande infographic zijn de belangrijkste bevindingen terug te vinden:
Verder lezen?
De resultaten zijn te lezen in het rapport ‘Zuid-Hollandse erfgoedvrijwilligers in beeld’
Het PON & Telos. Onderzoekt, analyseert, duidt en verbindt