De afgelopen maanden heb ik achter elkaar drie boeken van Mariana Mazzucato gelezen. Deze innovatieve econoom uit de Verenigde Staten analyseert en beschrijft de rol van de overheid in kapitalistische economieën en de missies die nodig zijn om het kapitalisme te hervormen[1]
Wat drijft een antropologe als ik tot het kennisnemen van de ontwikkelingen in de financiële wereld? Wat heeft dat met mijn werk als adviseur en onderzoeker bij Het PON & Telos te maken? Wat hebben deze boeken met gewone mensen als jij en ik te maken?
Onderbuikgevoelens gecombineerd met wetenschappelijke inzichten! Als jonge medewerker bij een universiteit vond ik het 30 jaar geleden al vreemd dat met publieke middelen ontwikkelde kennis te gelde gemaakt moest worden. Dat leek mij voor de betrokken ‘klanten’ een dubbele betaling. Werkzaam en onderzoekend op de ‘Markt van welzijn en geluk’ zag ik hoe het marktdenken uitwaaierde over de publieke dienstverleners[2].
Ook bij het PON & Telos werken wij als stichting voor de publieke zaak, vooral in opdracht van overheden en publieke belangenbehartigers. Zij betalen voor ons werk maar daarna zijn de resultaten, uitzonderingen daargelaten, openbaar beschikbaar. Delen is winst is het adagium bij ons.
Mazzucato verklaart de sociale kloven in de samenleving, het wantrouwen naar de overheden en financiële systemen, vanuit een eenzijdige blik op de rol van de overheid in de economie. En dat inspireert me. Ze geeft woorden aan mijn onderbuikgevoelens. Woorden die ik nodig heb om door te denken op hetgeen nodig is om die kloven te dichten.
En bij Mazzucato gaat het over geld. Geld dat de overheid investeert in innovaties, die voor een groot deel mislukken maar waarvan er enkele ons tot grote stappen vooruit brengen. Zij geeft voorbeelden van de ontwikkeling van internet en de verspreiding van digitalisering, de missie naar de maan en zelfs de ontwikkeling van vaccins tegen Covid19. Zij fileert de praktijken waarin met publiek geld ontwikkelde producten of diensten leidt tot omvangrijke winsten in de private sector. Privépersonen dus.
Tegelijkertijd pikken we langzaam maar zeker deze praktijken niet meer: Shell wordt teruggefloten op het gebrek aan inspanningen om CO2 uitstoot terug te dringen en de Tweede Kamer vraagt een ‘ondernemende’ politicus die megawinst maakte op de zo broodnodige mondkapjes in het begin van de coronacrisis terug te storten. Er ontstaan scheurtjes in het blinde geloof van de samenleving in de werking van de markt.
Dat geeft me hoop en tegelijkertijd toont het ons een zware taak. Want wij moeten deze inzichten agenderen en toe gaan passen zodat de onrechtvaardige systemen veranderen en de sociale kloven kleiner worden. Want het komt langzaam samen in de social development goals, de SDG’s, de monitoring van brede welvaart en het balanceren binnen de donuteconomie. Ik zet mijn kennis en inzichten ten dienste hiervan in.
En jij? Jij kan ook bijdragen. Door duurzame keuzes te maken. Of gewoon door niet te beleggen in niet-productieve zaken en financiële producten!
Bronnen
[1] Vrij naar Hans Achterhuis De markt van welzijn en geluk, Ambo, Baarn 1983
[2] ‘De ondernemende staat’ uit 2015, ‘De Waarde van alles’ uit 2018 en ‘Moonshot’ dat in april 2021 verscheen.
Het PON & Telos. Onderzoekt, analyseert, duidt en verbindt