De kracht van de raad

We kennen in onze democratie een stelsel van macht en tegenmacht. Op alle bestuursniveaus is tegenmacht essentieel voor een goed functionerende democratie. De gemeente heeft behoefte aan een krachtige gemeenteraad: een gemeenteraad die weerwoord geeft aan het bestuur, waarbij de gekozen volksvertegenwoordigers namens de bevolking invloed uitoefenen op het beleid en de uitwerking daarvan. Het uitoefenen van een dergelijke tegenmacht gaat niet vanzelf. Eerder onderzoek geeft aan dat, de gemeenteraad het vaak aflegt tegen het college van burgemeester en wethouders (van Ostaaijen, 2022).

In maart 2022 waren er gemeenteraadsverkiezingen. Voor Het PON & Telos een moment om te onderzoeken hoe de situatie in Noord-Brabant is. Het gaat daarbij om de basale vraag: hoe krachtig is de gemeenteraad? We hebben met name gekeken naar de 2 hoofdtaken van de gemeenteraad: kaderstelling en controle. En we waren nieuwsgierig naar verschillen tussen coalitie- en oppositiepartijen. We hebben een kwalitatief onderzoek uitgevoerd waarbij raadsleden, burgemeesters en griffiers zijn geïnterviewd. Vragen die we aan de orde hebben gesteld zijn: bij wie ligt het initiatief tot kaderstelling en waarom? Worden de bestuurders op dit moment voldoende gecontroleerd? Zou de houding van bestuurders naar de raad (en andersom) verbeterd kunnen worden? Krijgen de fracties voldoende ondersteuning?

Het onderzoek laat zien dat er vraagtekens te plaatsen zijn bij de kracht van de raad en de tegenmacht naar bestuurders. Op papier heeft de raad het initiatief tot kaderstelling, in de praktijk ligt dit in veel gemeentes heel anders. Hetzelfde geldt voor de controle van het bestuur. We zien dat er in zekere zin wel sprake is van dualisme, maar eerder tussen coalitie en oppositie partijen dan tussen raad en college. De positie van raadsleden en de verhoudingen in gemeenteraden zouden verbeterd kunnen worden. Wij hebben aan de hand van de gevonden resultaten aanbevelingen gedaan over hoe de situatie in gemeenteraden verbeterd zou kunnen worden. Je leest er meer over in het volledige rapport ‘De kracht van de raad’.