De provincie Noord-Brabant werkt samen met partners aan een wenkend perspectief voor een toekomstbestendig platteland. Daarvoor zijn impactvolle transformaties nodig. De natuur in Noord-Brabant, net als op veel plekken in Nederland, heeft het namelijk moeilijk. Er is een nieuwe balans nodig tussen wat de natuur kan dragen en wat we als samenleving van de natuur kunnen vragen.
In het provinciale programma van het landelijk gebied van Noord-Brabant zijn maatregelen opgenomen om deze achteruitgang een halt toe te roepen (de zogenoemde houtkoolschets en voorontwerp BPLG). Een onderdeel van het BPLG is een zogenaamde sociaaleconomische impactanalyse (SEIA) van de maatregelen.
De transitie van het landelijk gebied zorgt ervoor dat agrariërs keuzes gaan maken om te voldoen aan de gestelde maatregelen, of de keuze maken om te stoppen met hun huidige bedrijfsvoering. Deze keuzes zijn op hoofdlijnen te verdelen in extensiveren, omschakelen, innoveren of stoppen. Voor het overige buitengebied wordt veelal ingezet op natuurherstel en uitbreiding van het areaal. De impact wordt bepaald door de keuzes die op bedrijfsniveau of in het natuurgebied worden gemaakt. Deze keuze bepaald of het effect positief, negatief of neutraal is. Vervolgens bepaalt het aandeel agrariërs of het areaal aan natuurgebied hoe groot deze impact is.
Voor het gebied de Vitale Peel hebben we in een pilot de methodiek van de SEIA ontwikkeld en uitgevoerd. Vervolgens hebben we voor de hele provincie Noord-Brabant de SEIA uitgevoerd. Door de ontwikkelingen op rijksniveau is de SEIA tot nader order uitgesteld.
Kansen en knelpunten
De impact op de brede welvaart van agrariërs en omwonenden van de keuzeopties laat een tweeledig beeld zien: iedereen, agrariërs en inwoners, profiteren van de positieve effecten op de fysieke leefomgeving. Deze positieve effecten op lucht- en waterkwaliteit zorgen ook voor positieve effecten op de kwaliteit van leven. De gezondheid van de Peelbewoners gaat er bijvoorbeeld op vooruit door een afname van fijnstof. Maar niet iedereen profiteert in gelijke mate van de positieve effecten. Het welbevinden van agrariërs gaat er met name op de korte termijn op achteruit. Het stoppen met het agrarisch bedrijf is geen gemakkelijke keuze en kan zorgen voor stress, het gevoel van falen, maar ook rouw. Maar ook de groep agrariërs die doorgaat ondervindt negatieve effecten als gevolg van grote investeringen (innovatieve technieken) of een verdienmodel dat niet sluitend is (bijvoorbeeld natuurinclusieve- en biobased landbouw).
Belemmeringen en risico’s
De analyse laat zien dat niet alle duurzamere vormen van landbouw economisch rendabel (natuurinclusieve landbouw en biobased teelt) of even betrouwbaar zijn (technische stalinnovaties). Als gevolg van de vrijwilligheid van de maatregelen is de kans klein dat een grote groep agrariërs kiezen voor een niet sluitend verdienmodel. Terwijl deze vormen van landbouw wel essentieel zijn om te voldoen aan de opgaven op het gebied van onder andere stikstof, water-, bodemkwaliteit en natuur in Noord-Brabant.
Tevens laat de analyse zien, dat wanneer een groot deel van de agrariërs kiest voor (een gemengd bedrijf met) akkerbouw de emissies van stikstof afnemen, maar er druk op het water -en bodemsysteem kan ontstaan door onder andere het gebruik van gewasbescherming en een verhoogde beregeningsbehoefte. In het kader van de doelstellingen van het BPLG is het dus van belang aandacht te hebben voor de mogelijke uitruil van emissieverlaging en andere milieudruk.
Publicaties
Download rapport pilot SEIA Vitale Peel
De SEIA rondom het Brabants Programma Landelijk Gebied is uitgesteld op basis van bestuurlijke ontwikkelingen op Rijksniveau.
Het PON & Telos. Onderzoekt, analyseert, duidt en verbindt