Steeds meer wetenschappers, bestuurders en beleidsmakers beseffen dat een economie die gericht is op groei van het bruto binnenlands product (bbp) geen antwoord biedt op de grote uitdagingen van onze tijd. Met enkel een financieel-economisch perspectief op welvaart, gaan we de problemen rond klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, armoede en sociale ongelijkheid niet oplossen. We zullen ‘voorbij het bbp’ moeten leren denken en doen. Dat vraagt om een breder, meer integraal en samenhangend perspectief op welvaartsontwikkeling. Kortom, ‘brede welvaart’.
Waar het (neo)klassieke welvaartsbegrip zich meestal beperkt tot de mate waarin mensen in hun materiële behoeften kunnen voorzien, brengt brede welvaart ook de niet-materiële behoeften in beeld. Welvaart is immers meer dan alleen inkomen en ons verdienvermogen. Ook gezondheid, sociale contacten en de woonomgeving doen ertoe. Het gaat om de kwaliteit van leven van mensen. En die kwaliteit van leven wordt in belangrijke mate beïnvloed door de kwaliteit van de sociale én fysieke leefomgeving. En dat niet alleen in het ‘hier en nu’, maar ook ‘later’ en ‘elders’. Anders gezegd: brede welvaart betreft de kwaliteit van leven in het hier en nu en de mate waarin deze ten koste gaat van die van latere generaties of van die van mensen elders in de wereld.
Groeiend behoefte aan handelingsperspectief
Deze definitie sluit aan bij de langer bestaande kennis binnen onze organisatie over duurzame ontwikkeling (people-planet-profit) en biedt tevens houvast voor samenlevingsopbouw. De afgelopen periode hebben we een perspectief en aanpak ontwikkeld waarmee we overheden kunnen ondersteunen in hun behoefte werk te maken van brede welvaart. Dat is nodig. Want hoewel er steeds meer informatie beschikbaar is over wat een breed perspectief op welvaart betekent, welke aspecten en/of dimensies het omvat en met welke indicatoren je het kunt meten, groeit de behoefte aan handelingsperspectief. Hoe maak je werk van brede welvaart? Hoe vertaal je het concept naar de lokale en regionale werkvloer? Monitoren van brede welvaart is één, (be)sturen op brede welvaart is de echte uitdaging.
Een model voor brede welvaart
In de operationalisering van het brede welvaartsbegrip richten wij ons vooral op ‘de’ regio. Dit schaalniveau vormt de dagelijkse maat van ons bestaan. Omdat het leven van mensen zich in belangrijke mate op regionaal niveau afspeelt, zijn de omstandigheden binnen de regio van grote invloed op hun welzijn. Bovendien ‘landen’ steeds meer maatschappelijke opgaven op het vlak van omgevingsbeleid, duurzaamheid en sociaal domein in de regio. Het is op dit schaalniveau dat gemeenten, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties steeds vaker samenwerken en zoeken naar samenhangende besluitvorming. Het perspectief van brede welvaart biedt daarvoor een solide basis.
De mens centraal
Om de brede welvaart in de regio handen en voeten te geven hebben we een model ontwikkeld, dat de mens centraal stelt in zijn of haar sociale en natuurlijke omgeving. Het laat zien dat de kwaliteit van leven van mensen niet op zichzelf staat, maar ingebed is in de sociale en fysieke leefomgeving. Zo is de sociale cohesie in de buurt van invloed op de brede welvaart. Sterker nog, uit recent onderzoek van Het PON & Telos blijkt dat buurtbetrokkenheid een sterke voorspeller is voor de ervaren brede welvaart van mensen. Hoe meer betrokken mensen zich voelen bij de buurt, hoe meer brede welvaart ze ervaren. Dat geldt ook voor de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. De aanwezigheid van buurtgroen en voorzieningen is bijvoorbeeld van invloed op de kwaliteit van leven. In de figuur hieronder geven we dat visueel weer:
Thematische benadering
In het door ons ontwikkelde model brengen we de brede welvaart van mensen en hun sociale en fysieke leefomgeving in beeld via een twaalftal thema’s, van wonen en welbevinden tot cultuur en onderwijs. We kiezen er expliciet voor om de verschillende dimensies van brede welvaart niet op te tellen tot één (samengestelde) index. Een dashboard maakt juist de afruil en/of complementariteit tussen de twaalf thema’s expliciet. Bovendien sluiten de door ons geselecteerde thema’s aan bij het takenpakket van gemeenten en provincies. Op elk van de thema’s bezitten ze de mogelijkheid om beleid te voeren, en zo de brede welvaart te beïnvloeden.
Toepassing van het model in de beleidscyclus
De informatie die het brede welvaartsmodel oplevert, vormt de basis voor het doorlopen van een aantal stappen in de beleidscyclus. We benutten het model als bril waarmee we meerdimensionaal naar de ontwikkeling van gemeenten en provincies kijken. Met die bril op kunnen we een aantal acties ondernemen.
Beleidsfase |
Welk type onderzoek |
Wat kunnen wij bieden |
Agendering en Beleidsvoorbereiding |
Brede welvaart in kaart: foto & diagnose Met de brede welvaart bril op kunnen we een foto maken van hoe het nu gaat met de brede welvaart en waar een gemeente of provincie staat als het gaat om de kwaliteit van leven van mensen en hun leefomgeving. |
Regiokompas Brede Welvaart Meer informatie |
Besluitvorming/
|
Van breed naar scherp kijken: koersbepaling De diagnose die we opstellen vormt de basis voor een breed gesprek over normering en streefwaarden. Wat vinden betrokken stakeholders in de gemeente of provincie het minimale én het meest wenselijk niveau van de verschillende thema’s? Welke norm daarin te hanteren is soms vastgelegd in wet- en regelgeving en/of kent een wetenschappelijke basis. Die basis wordt door nieuwe inzichten telkens aangescherpt. |
De Brede Welvaartscan |
Beleidsuitvoering en Beleidsevaluatie |
Van bril naar kompas: monitoring & evaluatie Wanneer het verschil tussen de huidige en de gewenste situatie bekend is, verruilen we de brede welvaartsbril voor het kompas. Als we scherp hebben waar de regio staat en voor gaat, hebben we immers een kompas in handen waarop gekoerst kan worden. Om dat kompas goed te kunnen hanteren en effectief te laten zijn is het nodig om de beweging te maken van foto naar film. Je moet monitoren of de verschillende thema’s zich in positieve dan wel negatieve zin ontwikkelen. Gaat het vooruit of achteruit? Blijven we binnen de normen die de politiek heeft vastgesteld? Realiseren we onze streefwaarden? Waar gaat het goed, en waar blijft de regio achter?
|
Impactmonitoring Enkele voorbeelden: Advies provinciale omgevingsvisie LimburgArtikel: 4 leerpunten bij monitoren impact
|
Verbinden van systeem- en leefwereld
In ons model van brede welvaart is een centrale plek ingericht voor de verbinding van de systeemwereld van de overheid en de leefwereld van mensen. Bij de keuzen die door bestuurders en beslissers gemaakt worden, brengen we altijd de ideeën en ervaringen van mensen zelf in. Beleid voor brede welvaart wint immers aan kracht als het uitgaat van burgerlogica. Daarom vragen we voortdurend aandacht voor de wijze waarop mensen zelf invloed kunnen uitoefenen op hun eigen kwaliteit van leven en de (directe) leefomgeving. Besturen op brede welvaart is uiteindelijk mensenwerk.
Voorbeelden van projecten
Zo hebben we voor de Provincie Noord-Holland een Brede Basismonitor ontwikkeld om de provincie en haar stakeholders meer inzicht te geven in hoe het staat en gaat met de brede welvaart van de regio. Voor de Provincie Limburg ontwikkelden we een monitor voor de Omgevingsvisie, met brede welvaart als richtsnoer. Daarnaast onderzochten we in opdracht van de Provincie Noord-Brabant de ervaren brede welvaart van Brabanders. En ondersteunen we Midpoint Brabant en de Regio West-Brabant met de impactmonitoring van hun RegioDeal Makes & Moves.
Via de Academische Werkplaats Brede Welvaart aan Tilburg University en het Nationaal Netwerk Brede Welvaart dragen we bovendien bij aan de landelijke kennisuitwisseling en kennisopbouw rond brede welvaart.
Verder lezen?
Onderaan deze pagina zie je nog een aantal recente projecten die we op het thema brede welvaart hebben uitgevoerd. Klik op het project om verder te lezen of bekijk onze Online Magazines die volop in het teken staan van dit onderwerp:
Het PON & Telos. Onderzoekt, analyseert, duidt en verbindt